روش کنترل و کاهش درد
درد پيغامی است كه از طرف سيستم عصبی منتقل میشود, در واقع يك پديده پيچيده بيوشيميايی است. عناصر مختلفی بين تحريك درد و درك آن مداخله میكنند. به طور كلی هدف روشهای مختلف مسدود كردن انتقال سيگنالهای درد به مغز است.
روشهای كنترل و كاهش درد زايمان به دو گروه دارويی و غير دارويی تقسيم میشوند.
تكنيكهای كاهش درد بايد بر دو اصل استوار باشد: ايمنی زايمان ـ سهولت زايمان
روشهای دارويی:
دارو درمانی در زايمان يا به صورت تزريق مسكنها و مخدرها از طريق عضلانی و وريدی است و يا به صورت بیحسیهای موضعی و منطقهای و يا به صورت استنشاق گاز N2O در شروع دردهای زايمانی استفاده میشود. در ميان بیحسیهای منطقهای, روش اپيدورال شايعتر میباشد. اين روش بیحسی, باعث كرخ ساختن و بیحس كردن نيمه تحتانی بدن میشود بايد توسط يك متخصص بيهوشی حاذق انجام گردد.
ولی بايد واقف بود كه مصرف هيچ دارويی بیخطر نيست, شايد استفاده بسياری از داروها درد را كاهش دهد ولی متأسفانه انجام آنها, عوارض جانبی دارند كه باعث میشود استفاده از آنها در زمان محدود شود.
به اين اميد كه روزی, دارويی كشف شود كه بدون هيچ تداخلی با پيش رفت زايمان يا خطری برای سلامت مادر و جنين, بتواند دردهای زايمانی را كاهش دهد.
البته نبايد فراموش كرد كه برای هر مادر رضايت از روند زايمان, رضايت از آن روز بزرگ و لحظه بزرگ شايد به مراتب مهمتر از رفع كامل درد باشد.
روشهای غيردارويی:
۱_ تكنيك كاهش حساسيت درد
۲_ تكنيكهای فعال كننده گيرندههای حسی محيطی
۳_ تكنيكهايی كه باعث افزايش مهار مسيرهای پايين برنده درد میشوند
۴_ روشهای آمادگی دوران بارداری
۱_ تكنيك كاهش حساسيت درد:
اين روش باعث كاهش محركهای دردآور میشود. از جمله محركهای دردآور در زمان زايمان كه موجب درد میشود شامل انقباضات, فشار سر جنين بر روی دهانه رحم و واژن و درد ناشی از كشش رباطها بر روی مفاصل است. روشها عبارتند از:
تغيير وضعيت و حركت مادر در حين دردهای زايمان يا ليبر (Labor)
فشار مخالف: با استفاده از دست با ايجاد فشار به نقاطی كه در زمان انقباض دردآور هستند مثل درد قسمت پايين ستون فقرات
۲_ تكنيكهای فعال كننده گيرندههای حسی محيطی:
گرما و سرمای سطحی از طريق پتوی گرم, حوله مرطوب داغ, دوش آب گرم, كيسه يخ, حوله مرطوب سرد و ژلهای سيليكا به صورت سرد و گرم باشند.
زايمان در آب: قدرت تسكيندهندگی آب قرنهاست كه شناخته شده است.
لمس و ماساژ: لمس و ماساژ به اشكال مختلف میتوانند باعث تسكين درد و تسهيل در شلسازی بدن شوند.
طب سوزنی و طب فشاری: شامل وارد نمودن سوزنهايی در محلهای استراتژيك بيش از ۳۶۵ نقطه در طول نصفالنهار بدن میباشد. طب فشاری نيز به صورت فشار عميق بر نقاط طب سوزنی است.
تحريك الكتريك عصب از طريق پوست (TENS).
تزريق داخل جلدی آب استريل.
آروماتراپی: استفاده از روغنهای مخصوص مثل اسطوخودوس بر قسمتهايی از بدن كه دردناك هستند به صورت ماساژ.
۳_ تكنيكهايی كه باعث افزايش مهار مسيرهای پايين برنده درد میشوند:
اين تكنيك يك نوع روش سازگاری با درد است.
تمركز و انحراف: تمركز بر روی تنفس, تمركز بر تجسمهای مثبت, انحراف فكر از درد مثل نگاه كردن, گوش دادن و توجه به محيط اطراف.
موزيك, صدای آرامشبخش, و يا دعا.
هيپنوز.
بيوفيدبك: به فرد كمك میكند تا در حد توانش بتواند فشارها و استرسهايی را كه در آن قرار گرفته است را كاهش دهد. كه نياز به آمادگی و تمرين دارد.
۴_ روشهای آمادگی دوران بارداری:
شايد از مهمترين روشهای غيردارويی محسوب شود و به نظر میآيد روشهای ديگر مكمل اين تكنيك باشند. در واقع استفاده از روشهای ديگر دارويی و غيردارويی در «مادر آماده شده» در طول بارداری تأثير بيشتری دارد. برای اين كه روشهای ديگر بتوانند مفيد و مؤثر واقع شوند بايد مادر در دوران بارداری آماده شود. در ضمن تأثير روشهای ديگر بيشتر مختص زمان زايمان است در صورتی كه روش فوق دارای نتايج مثبت در دوران بارداری نيز میباشد.
مهمترين و معمولترين روشهای آمادگی دوران بارداری عبارتند از:
۱_روش لاماز(Lamaze)
۲_روش برادلی(Bradley)
۳_روش ديكريد(Dick-Read)
تشابه اين روشها در اين است كه بر سه اصل زير استوار است:
افزايش آگاهی مادران از طريق حضور در كلاسهای آموزشی كه از نيمه دوم بارداری شروع میشود
تمرينات عصبی و عضلانی برای آماده كردن مادران
الگوی تنفسی و تن آرامی
تفاوت اساسی اين سه روش در تعداد جلسات و الگوی تنفسی و تن آرامی میباشد. در هر سه روش حضور همراه بخصوص همسر توصيه میشود ولی در روش برادلی تأكيد بر حضور همسر است و كاملاً مخالف دارودرمانی میباشد و معتقد است كه ۹۰% مادرانی كه با روش برادلی برای زايمان آماده شدهاند بدون استفاده از هيچگونه مداخله پزشكی زايمان طبيعی دارند.
هدف هر سه روش كاهش عوارض دوران باردای و كاهش و كنترل دردهای زايمانی با حداقل استفاده از مداخلات پزشكی به منظور تسهيل و تشويق زايمان طبيعی است. البته هر مادری با هر تصميمی در مورد زايمانش میتواند از فوايد اين كلاسها بهرهمند شود.
تكنيك های ارائه شده در كلاس آمادگیهای دوران بارداری و زايمان الهام گرفته از روشهای مختلف آمادگی دوران بارداری با توجه به فرهنگ زنان ایرانی و تجاربی است كه طی پروژه تحقيقاتی «بررسی تأثير كلاسهای آمادگی دوران بارداری بر سلامت مادر و نوزاد» و همچنین ده سال تجربه فیروزه روستا، مؤسس مركز میباشد.
