تکامل بینایی در جنین و نوزاد

بعنوان پدر و مادر ممکنه کنجکاو باشید که آیا جنین شما در دوران جنینی می بیند یا نه ؟ یا ممکنه براتون سوال باشه که نوزادی که بدنیا آمده از چه زمانی می تواند ببیند و اشیا را تشخیص دهد !؟

در این مقاله سعی می کنیم به جواب این سوالات برسیم .

شروع رشد اولیهٔ چشم جنین

چشم‌های کودکتان به شکل دو زائده‌ٔ کوچک ازمغزِ در حال رشد جنین شروع می‌شوند. از هفته‌ٔ ششم بارداری، این زانده‌ها به سمت داخل جمع می‌شوند و دو ساختار فنجان‌مانند ایجاد می‌کنند. این ساختارها وقتی بزرگ‌تر می‌شوند از طریق ساقه‌ای که در نهایت عصب بینایی اصلی را در خود جای می‌دهد، به مغز متصل می‌مانند.

در حدود هفت هفتگی، بخش‌های اصلی چشم که بینایی را امکان‌پذیر می‌سازند شامل قرنیه، عنبیه، مردمک، عدسی و شبکیه شروع به تکامل می‌کنند و چند هفته بعد تقریباً به طور کامل شکل گرفته‌اند. حدود ۱۰ هفتگی، جنین پلک دارد، هرچند تا حدود ۲۷ هفتگی پلک‌ها بسته می‌مانند

در هفته‌ٔ ۲۷ بارداری، چشمان جنین باز است و او در پاسخ به نور شدید می‌تواند پلک بزند. اگر چراغ قوه را به سمت شکم خود بتابانید، شاید پاسخی را که با بال‌بال زدن و وول خوردن می‌دهد، احساس کنید.

در ۳۰ هفتگی، مردمک‌های چشم‌ها می‌توانند منقبض و منبسط شوند و به چشم‌ها اجازه می‌دهند نور کم یا زیادی را به داخل راه بدهد.

تا هفته‌ٔ ۳۲، نوزاد  می‌تواند روی اشیای بزرگی که خیلی دور نیستند تمرکز کند و این توانایی فوکوس تا زمان تولد به همین صورت باقی می‌ماند.

در ۳۴ هفتگی، کودک می‌تواند با چشم‌هایش حرکت را دنبال کند و سلول‌های مخروطی کافی برای دیدن اولین رنگ خود، یعنی رنگ قرمز را دارد. اما چرا قرمز؟ این رنگ قسمت داخلی رحم شماست، بنابراین ابتدا سلول‌های مخروطی مخصوص رنگ قرمز ایجاد می‌شوند.

بینایی در بدو تولد

بینایی نوزاد شما در بدو تولد تقریباً همان چیزی است که در هفته‌ٔ ۳۶ بارداری بوده است. اگرچه چشم نوزاد تازه متولدشده از نظر فیزیکی قادر به دیدن است، اما مغز او آماده‌ٔ پردازش همه‌ٔ اطلاعات بصری نیست، بنابراین همه چیز برای مدتی نسبتاَ تار و مبهم باقی می‌ماند.

به تدریج و با بلوغ مسیرهای بینایی بین چشم و مغز، او می‌تواند رنگ‌های بیشتری را ببیند. توانایی تمرکز کردن نیز بهبود می‌یابد و قادر به درک عمق می‌شود. تا هشت ماهگی، بینایی فرزندتان تقریباً به خوبی شما خواهد بود.

رشد و تکامل چشم در نوزاد

به محض اینکه کودک شما متولد می شود، چشمک زده و رشد بصری اش آغاز می شود. در هنگام تولد، چشم نوزاد شما دارای بینایی مختصری است، اما رشد تا سطح کاملاً بالغ و رسیدن به رشد و  تکامل کامل در سنین ۳ الی۵ سالگی محقق خواهد شد. این رشد سریع نشان می دهد که ماههای اول برای رشد بصری او ایام بسیار مهمی هستند

توصیه می شود برای انتخاب اسباب  بازی برای نوزاد ابتدا از عروسک های سیاه وسفید استفاده شود .

هفته ۱: دید تار

در اولین هفته، کودک تنها می تواند اشیاء را تا حدود ۲۵ سانتی متری در مقابل صورت خود ببیند، یعنی حدود فاصله چهره او تا شما در حالی که شیر می خورد. نوزادان معمولاً فقط چند ثانیه به شما نگاه می کنند. برای تشویق رشد بصری در هر دو چشم، سعی کنید برای تغذیه به طور متناوبً از هر دو سینه اقدام کنید. به این ترتیب، هر دو چشم به صورت یکسان در برابر چهره شما ظاهر شده و برای دیدن تحریک می شوند. نگران نباشید که وقتی با او صحبت می کنید بیش از حد به او نزدیک شده و با او رو در رو می شوید.

درست بعد از تولد، کودک شما همه چیز را سیاه و سفید، با سایه خاکستری می بیند. با گذشت چند ماه، به آرامی دید رنگی کودک شروع به رشد خواهد کرد. به همین دلیل، کودک دوست دارد روی رنگ های متضاد با الگوهای هندسی مشخص، تمرکز کند. دید رنگی کودک در حدود ۴ ماهگی به سطح خوبی از رشد می رسد.

پدر و مادر دوست دارند تزئین اتاق کودک را با انبوهی از رنگهای مختلف انجام دهند. اما در واقع، این به طور طبیعی یک محرک برای دید رنگی کودک شما نخواهد بود. سیاه و سفید، همراه با رنگ های اصلی مانند قرمز، نارنجی، زرد و آبی، بسیار تحریک کننده تر هستند. این قانون برای اسباب بازی های کودک نیز صدق می کند

هفته دوم: شروع تشخیص

طی ۲ هفته کودک می تواند شروع به تشخیص چهره مراقبین خود کند. او چندین ثانیه روی شما تمرکز می کند و شما هم باید با لبخند به این بازی او پاسخ دهید. فقط به یاد داشته باشید که در میدان دید او قرار بگیرید، چشم اندازی که هنوز همان ۲۵ سانتی متر است. این زمانی است که ارتباط بین شما و فرزندتان در حال شکل گرفتن است.

هفته ۳: مکث کردن و خیره شدن

در این مرحله، کودک شما ممکن است چهره شما را تشخیص دهد، اما با اینکه او هنوز هم می تواند فقط تا ۲۵ سانتی متری مقابلش را ببیند، با این حال، توجه او ممکن است طولانی تر شده باشد. تا کنون، کودک شما فقط ۳ الی ۴ ثانیه به صورت شما خیره می شد، اما در حال حاضر او تا ۱۰ ثانیه نگاهش به شما را ادامه می دهد.

با وجود اینکه ممکن است اینگونه به نظر نرسد، اما چشمهای کودک با سرعت در حال تغییر هستند. با گفتگو و انجام کارهای خنده دار و لبخند زدن نزدیک به چهره او، دید او را تحریک کنید. با قرار دادن اسباب بازی های پررنگ در جلوی او، او را به بازی تشویق کنید.

هفته ۴: دیدن اشیاء هنگام راه بردن او

کودک می تواند در حین جابجا شدن توسط شما، چیزهایی که در اطرافش وجود دارد را ببیند. اما او این کار را با چرخاندن سرش انجام می دهد و قادر نخواهد بود تا حدود ۲ الی ۴ ماهگی فقط چشم خود را حرکت دهد.

تغییرات ماهانه

مهم است که به یاد داشته باشیم که هر کودک با سرعت خودش رشد می کند.  پزشکان نقاط عطف زیر را در زمینه دید کودک شما رصد می کنند تا مطمئن شوند که رشد بصری وی در مسیر درست قرار دارد.

علائم در ۱ ماهگی کودک :

– چشمهای خود را به سوی منابع نور بر می گرداند.

– اشیاء را به صورت افقی و حول محور وسطشان (به خصوص چهره) دنبال می کند.

– تماس چشمی برقرار کرده و روی مراقبش تمرکز می کند.

علائم در دو تا سه ماهگی کودک :

– یک شئ را به صورت عمودی و دایره ای دنبال می کند.

– چهره ها را تشخیص می دهد.

– مستقل از سر، شروع به حرکت چشم می کند.

– حساسیت به نور در او افزایش می یابد.

– دست یا پاها را در واکنش به دیدن اشیاء تکان می دهد.

– توسط جاذبه های بصری به راحتی توجهش جلب می شود.

– تماس های مشتاقانه چشمی را برای مدت زمان بیشتری برقرار می کند.

اکنون زمان خرید و قرار دادن یک شیء متحرک بر روی گهواره اوست. کودک لم دادن به پشت و خیره شدن به اشیاء متحرک را دوست دارد. در این سن، کودک هنگام مطالعه، آواز خواندن و صحبت شما به حرکات لب های شما نگاه می کند

علائم در ۳ تا ۶ ماهگی کودک :

– به دست و پاهای خود نیز همانند اسباب بازی ها کنجکاو می شود.

– افتادن و غلت زدن اسباب بازی ها را با هیجان بیشتری تعقیب می کند.

– نقطه نگاهش را حول محور شیء می چرخاند (معمولاً از چپ به راست).

– به تدریج میدان دید گسترده تری پیدا می کند.

– تمرکزش تقریباً روی سراسر اتاق است.

– دوست دارد به عکس العمل ها نگاه کند.

– چشمها را به طور مستقل از سر حرکت می دهد.

در این مرحله، کودک شما بیشتر و بیشتر علاقه مند به اسباب بازی ها و تصاویر می شود. او به طور مداوم با چیزهایی که چشم اندازش را تحریک می کنند، درگیر است. اطمینان حاصل کنید که اسباب بازی های مناسب در دسترس اوست و همچنین، اگر قبلاً فکرش نکرده اید، برای او شروع به خواندن کتاب های تصویری نمایید

.

علائم در ۷ تا ۱۰ ماهگی کودک 

– به تصاویر علاقه نشان می دهد.

– توجهش به خرده اشیاء رنگی مانند انواع پودرها جلب می شود و به آنها دست می زند.

– اشیاء نیمه پنهان را می شناسد از طریق بخش آشکارش تشخیص می دهد.

علائم در ۱۱ تا ۱۲ ماهگی کودک :

– می تواند از پنجره اشخاص را دیده و بشناسد.

– تصاویر را تشخیص می دهد.

– انگار چیزی شبیه به قایم باشک بازی می کند.

– با رویکردی بصری گرا در خانه تردد می کند و همه چیز را خوب می بیند.

– علائق بصری خود را مذاکره ناپذیر و پایدار نشان می دهد.

علائم هشدار دهنده

– چپ بودن چشم ها : چپ بودن چشم در برخی نوزادان در چند ماه اول غیر طبیعی تلقی نمی شود. اما اگر چشمها به طور مداوم به سمت داخل یا بیرون متمایل هستند، ممکن است مشکلی وجود داشته باشد.

– اشک آلود بودن بیش از حد

– سابقه خانوادگی مشکلات چشم

– تکان دادن دائمی چشم

– اختلالات ساختاری چشم

حرف آخر

در طول رشد بینایی کودک، به ویژه در ۳ تا ۴ ماه اول، بهترین محرک بصری نوزاد دیدن چهره مراقبت کننده اوست. شواهد علمی وجود دارد که از نظر ژنتیکی نوزادان برای مشاهده چهره انسانها تمایل زیادی دارند. با این حال، این واقعاً ویژگی های چهره ما نیست که باعث می شود نوزاد دوست داشته باشد به آن نگاه کند، بلکه این خط موی ما و تضاد بین رنگ پوست و مو است که برای آنها جلب توجه می کند.

پزشک کودک ، رشد بینایی کودک شما را در طی بازبینی های  زمان بندی شده بررسی می کند. البته اکثر اوقات در اوایل رشد بینایی کودک، آنقدر تغییرات رشد با سرعت انجام می شوند که ممکن است متوجه برخی اتفاقات شدن خیلی دشوار باشد. به همین دلیل عموماً لازم نیست که نوزاد خود را تا ۶ ماهگی آزمایش چشم ببرید، اما نگران نباشید و از پزشک متخصص اطفال نتیجه بررسی و وضعیت چشم فرزندتان را جویا شوید. فقط اگر بنا به دلایل محکم فکر می کنید قبل از آزمایشهای ۶ ماهگی در چشمهای کودکتان مشکل جدی بینایی وجود دارد، به حس خود اعتماد کرده و او را نزد یک چشم پزشک متخصص اطفال ببرید

فیروزه روستا (مدیر مسئول مرکز سلامت مادران )