تغذیه شیرخوار از تولد تا یک سالگی موضوع مهمی است که در این مقاله به آن بخش به بخش اشاره شده است.

تولد تا سه ماهگی

شیر دادن باید بر اساس میل و تقاضای شیرخوار باشد. پس به محض بیدار شدن یا نشانه تمایل او برای مکیدن، قبل از این که گریه کند به او شیر بدهید.

• هنگام شیر دادن او را به گونه‌ای در آغوش بگیرید که شکم او مماس بدن مادر باشد؛ اما محکم فشار ندهید. اوباید احساس امنیت و آرامش داشته باشد.
• با تماس نوک پستان با گونه و لب‌های شیرخوار، رفلکس جستجو(Rooting) او را برای باز نمودن دهان تحریک کنید.
• هنگام شیر دادن به او لبخند زده، با ملایمت و مهربانی با او صحبت کنید؛ اما نه به گونه‌ای که از شیر خوردن باز بماند.

به شیر خوار فرصت کافی برای توقف در مکیدن، نفس تازه کردن و برقراری ارتباط با خودتان را بدهید. پس از تخلیه یک پستان، اورا به پستان دیگر بگذارید. وقتی سیر شد خودش سینه را رها می‌کند.

• اگر بعد از شیر خوردن آروغ نزد و به خواب رفت نگران نشوید. اگر شیوه شیر خوردن درست باشد، هوا نمی‌بلعد و نیاز به گرفتن باد گلو ندارد و در بعضی که هوا بلعیده باشند خودشان بیدار می شوند. پس برای گرفتن بادگلو، شیرخوار را از خواب بیدار نکنید.
• تا پایان چهار ماهگی شیر خوار را دمر(روی شکم) نخوابانید مگر این که خودتان حضور داشته و او را کامل زیر نظر دارید. بهترین روش برای خواباندن کودک زیر یک سال طاقباز (خوابیده به پشت) یا به پهلو است.

از سه تا شش ماهگی

• در این سن شیرخوار رابطه نزدیک و صمیمانه‌تری با مادر برقرار می‌کند که به قولی آن را *عاشق شدن* می‌گویند. از این که درآغوش مادر است و شیر می‌خورد لذت می‌برد، لبخند می‌زند و او را بیشتر به سمت خود جلب کرده و مشتاق مراقبت از خود می‌کند. با اطرافیان نیز فعالانه برخورد می‌کند.
• ضمن شیر خوردن گاهی سینه را رها کرده و به اطراف نگاه می‌کند و دوباره ادامه می‌دهد. اگر چندین بار این کار را تکرار می‌کند، طبیعی است، نگران نشوید. البته این عمل اورا به حساب سیر شدن نگذارید و او را از پستان جدا نکنید. زیرا ممکن است سبب تغذیه ناکافی او شوید.
• می‌توان شرایطی را مهیا کرد تا برای شیرخواران بازیگوش حواس‌پرتی کمتری داشته باشد؛ مثلا مادر در مکانی خلوت و آرام، حتی با نور کم شیر بدهد.علیرغم توجهات بالا، اگر شیرخوار مکررا از خوردن شیر و تخلیه کامل پستان‌ها امتناع می‌کند، مادر باید پستان‌ها را بدوشد و شیر دوشیده را به کودک بدهد و حتما جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کند.

از شش تا دوازده ماهگی

تغذیه تکمیلی از پایان شش ماهگی شروع شده و مرحله بسیار مهمی در تکامل و کسب عادات غذایی کودک به شمار می‌رود. شیرخوار به تدریج تغییرات محیطی را بیشتر درک و احساس می کند، به توانایی‌های خود پی می‌برد، کنترل بیشتر بر محیط و اطرافیان خواهد داشت و حتی آن‌ها را به رخ مادر نیزمی‌کشد.

شیرخوار جهت استفاده از غذای کمکی باید توانایی‌های جسمی نیز کسب کند که از شش ماهگی شروع خواهد شد. او یاد می‌گیرد با جلو آوردن سر خود و استفاده از دو لب، غذا را به راحتی از قاشق به دهان ببرد. مواد نیمه جامد را بهتر دریافت کند. به تدریج جویدن و حرکات فک او بهتر شده و آرام‌آرام می‌تواند غذاها را تا حدی بجود و یا تکه‌هایی از غذاهایی که به راحتی خورد و حل می شوند را بکند.

• حدود نه ماهگی برای گرفتن قاشق تلاش می‌کند که این نشانه علاقه او به تغذیه توسط خودش است. گاهی هم علاقه‌ای به قاشق نداشته و دوست دارد با دست تکه‌های غذا را برداشته و به دهان بگذارد. پس شرایط را برای او مهیا کنید. سفره یا صندلی مخصوص برای او در نظر بگیرید که با قرار گرفتن روی آن و ریخت‌وپاش‌هایش شما را دچار مشکل نکند.در اواخر سال اول می‌تواند دسته قاشق را به دست بگیرد اما گاهی آن را وارونه نگه می‌دارد و همه غذاها را می‌ریزد. همه طبیعی است. عصبانی نشوید.

توصیه‌های مورد نیاز:

• • در سنین شش تا نه ماهگی کودک علاقه دارد کارهای بزرگ‌ترها را تقلید کند. بنابراین می‌توانید هنگام غذا دادن، شما هم دهان خود را باز کنید. چند بار تکرار کنید و نام غذایی را که به او می‌دهید را اعلام کنید تا با اسمش آشنا شود. مثلا: «مریم کوچولو سوپ می‌خوره به‌به». بعضی شیر خواران ممکن است به طور موقت موادی که غلیظ تر از شیر مادر است را قبول نکنند. با حفظ آرامش خود به تدریج غلظت مواد را بیشتر کنید.

• کودک را در حال نشسته غذا بدهید. اگر قادر به نشستن نیست در بغل بگیرید.
• هیچوقت در حالی که دراز کشیده است به او غذا ندهید.
• از همان اوایل انتظار هرنوع عکس‌العمل ازکودک را داشته باشید. مثلا بستن دهان بعد از خوردن یک یا دو قاشق غذا، تف کردن، سربرگرداندن، ریختن غذا و… صبور باشید و خونسردی خود را حفظ کنید.
• ریختن غذا روی زمین، مالیدن ماست و سوپ به صورت یا لباس، وارونه کردن ظرف غذا و گذاشتن آ ن روی سر، همه جزئی از تکامل شیرخوار است. تعجب نکنید. عصبانی نشوید. اجازه دهید خودش تصمیم بگیرد با چه سرعتی غذا بخورد، تند تند قاشق پر را به داخل دهانش نبرید.

• هنگام غذا دادن با او صحبت کنید و تشویقش کنید. اما زیاد حرف زدن توجه او را از غذا منحرف می‌کند. به زور غذا دادن کار درستی نیست. زیرا سبب امتناع او از غذا خوردن خواهد شد.
• اگر پس از خوردن چند قاشق غذا، سر را بر می‌گرداند، لب‌ها را می‌بندد و پس می‌زند، غذا دادن را قطع کرده و پس از چند لحظه مجدد غذا دادن را ادامه دهید.
• قبل از غذا به کودک مواد شیرین ندهید ، اشتهای او را کم می‌کند. گاهی کم اشتهایی فیزیولوژیک در حوالی نه ماهگی رخ می‌دهد یا زمانی به دلیل بازیگوشی به غذا توجه نمی‌کند. پس غذا را در دفعات بیشتر و با حجم کم به او بدهید.
• معمولا استراحت کافی، حجم محدو تر غذا در هر وعده، استفاده از آفتاب و هوای ازاد باعث افزایش اشتها می‌شود.
• مقدار غذای دریافتی کودک از روزی به روز دیگر متفاوت است. یک روز با اشتها می‌خورد و روز دیگر تمایلی به آن غذا ندارد. وقتی رشد او طبیعی و خوب است، نگران نباشید.
• غذاهایی که برای کودک تهیه می‌کنید به جز دارا بودن مواد مغذی، از نظر ظاهر هم جذاب و خوش رنگ و خوش بو باشد. به غذای کودک نمک یا شکر اضافه نکنید.

منابع برگرفته از کتاب راهی به سوی تغذیه و رشد بهتر کودک

انجمن  ترویج تغذیه با شیر مادر