.آگاهی از ویژگی اسباب بازی خوب

آگاهی از ویژگی اسباب بازی خوب، از نکته‌های مهمی است که هر پدر و مادری باید در کنار تأمین نیازهای ضروری و اولیه‌ی فرزندانش، به آن توجه کند. شاید جای پرسش باشد که چرا وسیله‌ی تفریح کودکان تا این حد مهم است؟ خوب است بدانیم اسباب بازی‌ها برای کودکان تنها وسایلی برای سرگرمی نیستند بلکه مهم‌ترین وسایل یادگیری و افزایش ادراک و مهارت آنان‌اند. به همین دلیل است که می‌گوییم انتخاب اسباب بازی مناسب کودک بی‌نهایت مهم است و باید به اندازه‌ی تغذیه و پوشاک کودک دلبندتان به آن توجه کنید.

اسباب بازی در زندگی کودک نقش مهم و موثری دارد.

در واقع اسباب بازی برای کودکان نوعی غذای روانی محسوب می شود و می توان گفت اسباب بازی از نیازهای مهم کودکان به حساب می آید و جزئی از زندگی آن ها را تشکیل می دهد. اگر اسباب بازی های کودکان با دقت و بر طبق اصول روانشناسی و هدف های آموزشی انتخاب شود؛ در زندگی اجتماعی و روانی و در رشد فکری و تربیتی آن ها بسیار موثر است. در رابطه با ویژگی های اسباب بازی می توان گفت باید متناسب با سن و علاقمندی کودک باشد. روانشناسان بیان می کنند تمایل کودکان به بازی و داشتن اسباب بازی نشانه سلامت روانی، هوش، کنجکاوی و هشیاری آن ها است.
در این مقاله به ویژگی های اسباب بازی می پردازیم.

1- تناسب: مهم‌ترین ویژگی اسباب بازی خوب

تناسب با سن، جنسیت، توانمندی‌های جسمی و ذهنی و علایق، نخستین ویژگی اسباب بازی خوب است.

کودک در چندماهگی می‌تواند قدری حرکت کند، برخی اشیا را لمس کند، آن‌ها را فشار و تکان دهد یا پرت کند و بردارد؛ همه‌ی این‌ها در تقویت حواس پنجگانه و قدرت تجزیه و تحلیل ذهنی او تأثیرگذار است. به همین ترتیب در سنین بالاتر کارایی و اهداف اسباب‌بازی‌ها هم متفاوت می‌شود و هرچه پیش می‌رویم، کارایی بیشتری در بازی‌های فکری می‌بینیم.

منظور از تناسب این است که اسباب بازی نسبت به توانمندی‌ها و علایق کودک نه باید آن‌قدر ساده و بی‌پیرایه باشد که خیلی زود کودک را بی‌علاقه کند و نه آن‌قدر پیشرفته و پیچیده باشد که کودک حتی نداند باید با آن چه کند و احساس ناتوانی به او دست دهد.

نکته‌ی مهم: اگر فرزند شما به اسباب بازی مناسب جنس مخالف خود توجه و علاقه نشان می‌دهد (مثلا پسر است و عروسک دوست دارد) نباید نسبت به این موضوع واکنش حساسیت‌برانگیزی داشته باشید. احساس کنجکاوی و علاقه به اسباب بازی‌هایی که به طور معمول به جنس مخالف تعلق دارد، از رخدادهای شایع و رایج در بین کودکان است و به هیچ عنوان جای نگرانی و وسواس ندارد.

2- برانگیختن حس کنجکاوی و خلاقیت

بعد از تناسب، شاید مهم‌ترین ویژگی اسباب بازی خوب، برانگیختن حس کنجکاوی است. درواقع این ویژگی است که میزان سرگرم‌کننده بودن یک اسباب بازی را درکنار ویژگی‌های ضروری آموزش و افزایش مهارت، روشن می‌سازد.

به عقیده روانشناسان اسباب بازی خوب نه تنها نباید برای او یادآور بازی خاص بوده و تکراری به نظر برسد٬ بلکه باید حس کنجکاوی او را برانگیزد.

در کنار حس کنجکاوی، بازی و اسباب بازی باید پاسخگوی حس خلاقیت کودک باشد: حس خلاقیت٬ حسی است که در همه کودکان با شدت و ضعف مختلف وجود دارد٬ بنابراین کافی است این حس در کودک بیدار شود. نقاشی٬ بازی با لگو٬ بازی با اسباب بازی های فکری٬ کاردستی و… به خوبی حس خلاقیت کودک را سیراب می کند.

نقش والدین:

همچنین والدین در هنگام بازی، خط مشی بازی کودک را با ظرافت تعیین و هدایت کنید: پژوهشگران به والدین توصیه می کنند بدون آنکه مستقیما سوق دهند٬ بازی با اسباب بازی یا وسیله ای خاص را خود شروع کنند. مثلا برای جلب نظر او با مداد رنگی شروع به نقاشی کنید٬ به این ترتیب کودک بدون توضیح٬ کار شما را تکرار خواهد کرد و با تکرار به شیوه ای صحیح او را به سمتی که خواسته اید هدایت کرده اید. مدادرنگی٬ ماژیک و آبرنگ٬ پازل مناسب سن کودک٬ بازی های فکری و … و کار کردن والدین با این وسایل کودک را به بازی این وسایل متوجه می کند.

بسیاری از اسباب‌بازی‌های جذاب و پیشرفته‌ی الکترونیکی و روباتیک، برای کودک تنها جنبه‌ی سرگرمی دارند. در بسیاری از موارد، کودک تنها تماشاگر آ‌ن‌هاست و خود در کارکرد آن‌ها هیچ نقشی ایفا نمی‌کند. شاید بسیاری گمان‌کنند که با خرید چنین اسباب بازی های گران قیمتی به فرزند خود توجه و رسیدگی بیشتری کرده‌اند، اما در حقیقت این اسباب بازی ها کمترین تأثیر را در ارضای حس کنجکاوی و خلاقیت فرزند شما دارند. ویژگی اسباب بازی خوب این است که ترجیحا کودک بتواند همه‌ی بخش‌های آن‌را لمس کند، قطعات را از هم جدا کند یا آن را تغییر شکل دهد.

انواع مواد مثل شن، گل رس، خمیربازی، لگوها و قطعاتی که می‌توان با آن‌ها اشیاء و اشکال گوناگونی ساخت، همه در رشد خلاقیت کودک مؤثرند.

3- واقع گرایی و سازگاری با حقیقت

یک ویژگی اسباب‌بازی خوب این است که تا حد امکان در پیوند با زندگی واقعی و روزمره باشد. کودکان والدین خود را می‌بینند که هرروز با اشیایی کارهای روزانه را انجام می‌دهند. اسباب بازی های خوب آن‌هایی هستند که به کودک حس انجام فعالیت‌هایی مشابه والدین را بدهند.

لزومی ندارد اشیایی که کودک با آن‌ها بازی می‌کند، صرفا با هدف بازی تولید شده‌باشند. کودکان به بسیاری از اشیایی که در متن زندگی و در دست والدین می‌بینند علاقه نشان می‌دهند.

یک کارتن مقوایی که کودک بتواند داخل آن برود، می‌تواند در تخیل او حکم یک قایق، ماشین یا خانه را داشته باشد. کودک می‌تواند چند بالش روی هم بچیند و یا از یک ملحفه به عنوان دیوار خانه‌ی خود استفاده کند. یک جعبه‌ی کفش، وسایل آشپزی مثل ملاقه و آبکش، ماشین‌ها و خانه‌ها، لوازم خانگی پلاستیکی در اندازه‌های کوچک‌تر، وسایل خیاطی و آشپزی، ابزار و وسایل مکانیکی یا هر شیء ساده و دم‌دستی دیگری می‌تواند لذت‌بخش‌ترین اسباب بازی برای کودک باشد که آن را با تخیل خود بیامیزد و ساعت‌ها با آن سرگرم شود.

4- ایجاد تحرک و به کار انداختن اعضای بدن

در انتخاب اسباب بازی خوب باید به نقش و انگیزشی که آن اسباب بازی در به کار انداختن و تقویت عضلات کودک دارد، توجه کرد.

یک‌جا نشستن و عدم استفاده از تمامی اعضا و جوارح و حواس پنجگانه می‌تواند رشد ذهنی و جسمی کودک را مختل سازد.  اسباب‌بازی‌هایی مثل توپ، طناب بازی، تاپ و سرسره و بازی‌هایی مثل لی‌لی، هفت سنگ و … از وسایل و بازی‌های قدیمی هستند که نقش بسزایی در تقویت بدنی دارند.

روانشناس مشهور٬ ژان پیاژه تاکید می کند که والدین در انتخاب اسباب بازی دقت و هوشیاری لازم را داشته باشند؛ چرا که در شکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی او نقش مهمی ایفا می کند و چنانچه در انتخاب آنها توجه کافی نشود٬ ناخواسته تمایلات کودکان به گونه ای شکل می گیرد که مورد انتظار نبود.

بازی یکی از فعالیت های بسیار مهم برای رشد کودکان محسوب می شود. کودکان در هر دوره سنی نیازها و علایق خاص خود را دارند. و اسباب بازی هایشان نیز متناسب با رشد انان باید انتخاب شوند. مثلا اسباب بازی های کودک 3 ساله باید متفاوت از اسباب باری های کودک 1 ساله باشد. کودکان در سال اول زندگی تمایزی بین اسباب بازی و وسایر وسایل نمی گذارند. و به همین دلیل والدین اغلب می گویند که اسباب بازی مورد علاقه آنها ماهیتابه و سایر وسایلی هستند که خودشان در حین جست و جو از قفسه ها بیرون می آورند.

در ادامه این مقاله به بیان اسباب بازی های مناسب برای کودکان زیر دو سال می پردازیم.

تولد تا سه ماهگی:

ویژگی های رشدی کودکان از تولد تا 3 ماهگی:

کودکان در طول سه ماه اول زندگی هنوز رشد زیادی نکرده اند. و بیشتر وقت خود را می خوابند و حتی به سختی می توانند بنشینند. و مهارت های حرکتی زیادی برای استفاده از اسباب بازی ها ندارد. این به این معنی است که نخستین ارزش اسباب بازی ها در این دوره سنی تحریک حواس است. اسباب بازی ها در این دوره برای دستکاری جسمی نیستند. بلکه برای نگاه کردن، شنیدن و احساس کردن می باشند.

اسباب بازی های مناسب کودکان از تولد تا 3 ماهگی :

اسباب بازی ها در این مرحله برای تحریک حواس هستند چون کودکان هنوز آمادگی گرفتن اشیا را ندارند. جغجغه، زنگوله، کاغذ دیواری ها و عکس های رنگارنگ، تزئین های تخت نوزاد، آویز جنبان، جعبه آهنگ وسایر اسباب بازی های موزیکال.

سه تا شش ماهگی:

ویژگی های رشدی کودکان از 3 تا 6 ماهگی:

از چهار و نیم ماهگی کودکان کم کم به هماهنگی چشم و دست می رسند. بازی با اشیا به طور جدی از 5 ماهگی شروع می شود. کودکان در این سن می توانند دست دراز کنند، چنگ بزنند و با وسایل بازی کنند.

 اسباب بازی های مناسب کودکان از 3 تا 6 ماهگی:

حال که کودک به صورت ابتدایی قادر به چنگ زدن است. باید اسباب بازی هایی برای چنگ زدن، فشار دادن، احساس کردن و در دهان گذاشتن انتخاب کرد. اسباب بازی هایی مانند توپ های پارچه ای، قطعه های نرم خانه سازی و اسباب بازی های ویژه دندان در آوردن برای نوزاد مناسب می باشند.

شش ماهگی تا یک سالگی:

ویژگی های رشدی کودکان از 6 ماهگی تا 1 سالگی:

کودکان در شش و نیم ماهگی به تنهایی می نشینند و حدود شش ماه به بعد  می توانند سینه خیز بروند، در اواسط ده ماهگی با کمک وسایل خانه می ایستند و نزدیک ده ماهگی با کمک دیگران راه می روند و به طور کلی مهارت های حرکتی کودکان رشد می کند. کودک در نه ماهگی به ویژگی های اسباب بازی و اشیا دقت و توجه می کند. و رفتارش مانند قبل نیست که انگار همه اشیا مثل هم هستند. کودکان در این سن از به هم زدن و دستکاری اشیا لذت می برند . آنها دوست دارند اشیا را درون یکدیگر قرار دهند و دوباره بیرون بیاورند.

اسباب بازی های مناسب کودکان از 6 ماهگی تا 1 سالگی:

کتاب های مصور رنگارنگ، اسباب بازی های جورچین، خانه سازی، اسفنج برای آب بازی و آینه اسباب بازیهای خوبی در این رنج سنی می باشد.

یک تا یک و نیم سالگی:

ویژگی رشدی کودک از 1 سالگی تا 5/1 سالگی:

در هجده ماهگی فعالیت های بازی فقط با یک شی به ندرت مشاهده می شود. و کودکان از چند اسباب بازی همزمان استفاده می کنند. در سیزده ماهگی ترکیب کردن اشیا در بازی دیده می شود. کودکان از اسباب بازی به شکل مناسب استفاده می کنند زیرا در این سن به کارکردهای اشیا پی می برند مثلا می دانند که توپ برای پرتاب کردن است.

اسباب بازی های مناسب کودکان از 1 سالگی تا 5/1 سالگی:

اسباب بازی های هل دادنی، کشیدنی، توپ، قطعادت ساده و به هم پیوسته، پازل های ساده با قطعات زیادی که به راحتی جابه جا می شوند. بازی های دستورزی مثل شن و خمیر، اسباب بازی های جورچین، اسباب بازی هایی که بتوان سوار آنها شد و چرخ هایشان نزدیک به سطح زمین قرار دارند.

یک و نیم تا دو سالگی:

ویژگی های رشدی کودکان از  1/5 تا 2 سالگی:

بازی با اشیا در سال دوم زندگی به طور فزاینده ای مبتکرانه، پیجیده و سازمان یافته می شود. و این نشان دهنده میزان پیچیدگی در سطح کارکرد ذهنی کودک است.

اسباب بازی های مناسب کودکان از  1/5 تا 2 سالگی:

اسباب بازی هایی برای ماسه و آب بازی: قاشق، بیلچه، سطل در اندازه های مختلف. کتاب های قصه، قطعه های خانه سازی، عروسک و حیوانات پارچه ای، عروسک خیمه شب بازی، الگوهای کوچک وسایل زندگی.

ویژگی اسباب بازی خوب

مجله سلامت

پیج اینستاگرام سلامت مادران