درد زایمان فرآیندی است که در آن هم سیستم عصبی وهم هورمونی درگیر میشود. زایمان بهعنوان یک پدیده طبیعی و فیزیولوژیک تحت تاثیرهورمون های درون ریز بدن وظیفهٔ خود را جهت تولد کودک سالم به عهده میگیرد. هورمونهای اصلی زایمان عبارتند از:
اکسی توسین که توسط بخش خلفی هیپوفیز ترشح میشود این هورمون عامل اصلی ایجاد انقباضات زایمانی است و ترشح درست آن باعث ارتقای کیفیت روند زایمانی میشود. این هورمون معروف به هورمون عشق نیز هست و این امر باعث میشود تا شرایط را برای ایجاد مهر مادری (bonding) با فرزند فراهم کند، ین هورمون حین شیردهی نیز ترشح میشود.
بتااندورفین (مورفین طبیعی بدن) که صد برابر بیشتر از مورفین مصنوعی روی بدن اثر دارد. این هورمون در ایجاد رضایت حین دردهای زایمانی نقش دارد. از طرف دیگر وقتی دردها افزایش پیدا میکنند از آزاد شدن اکسی توسین پیشگیری میکند تا مادر انرژی بدست آورد. درواقع خلقت، خیلی زیبا طراحی کرده است اگر دردها داده میشود، ضد دردش نیز در اختیار مادر قرار میگیرد.
آدرنالین (هورمون استرس و برانگیخته شدن) این هورمون در زمان ترس، عصبانیت، سرما یا هیجان و نا آرامی ترشح میشود و درنتیجه باعث کند شدن روند زایمان میشود. البته ترشح آن در مرحله خروج کودک لازم است و همچنین دراحساس غریزه مادری نیز نقش اساسی دارد. البته ترشح این هورمون در نوزاد نیز حین تولد باعث افزایش هوشیاری کودک میشود که این امر گذر از عالم رحم به عالم خشکی را برای کودک پسندیدهتر میکند، چون کاملاً آماده اولین برخورد با مادرش میشود. پرولاکتین (هورمون مادر شدن) اصلیترین هورمون در شیردهی است که البته ترشح آن حین زایمان نه تنها باعث افزایش استقامت مادر میشود، بلکه شرایط را برای یک شیردهی موفق آماده و فراهم میکند این هورمونها همچون یک سمفونی عمل میکنند و ترشح هماهنگ آنها برای داشتن یک زایمان ایمن ضروری است. از عوامل مواثر برای این هماهنگی، افزایش سطح آگاهی مادر، فراهم کردن یک محیط امن و اجازه حرکت و حمایت مادر حین زایمان است و محیطی نا ایمن، ترس و اضطراب و عدم آگاهی مادر از روند زایمان، عامل اصلی نا خوشایند شدن زایمان میشود.