شکل دادن به حافظه چشایی و بویایی خردسال،

چگونه تغذیه دوره خردسالی در آینده کودک نقش بازی می کند.

سلامت در دنیای امروز، تعریف گسترده ای دارد. سازمان بهداشت جهانی، سلامت را در زمینه های گوناگون فیزیکی، روانی و حتی اجتماعی تعریف می کند.

در زمینه سلامت فیزیکی، البته با کنار گذاشتن همه گیری کورونا، به تدریج بشر از مشکلات گذشته نظیر بیماری های عفونی و واگیر فاصله گرفته است. در عوض با چالش های جدیدی نظیر رشد فزاینده بیماری های قلبی عروقی، بیماری های عضلانی-ماهیچه ای، چاقی و دیابت دست و پنجه نرم می کند. بیماری هایی که بیشتر ناشی از سبک زندگی فعلی بشر بوده است. و در آن، میزان تحرک و نوع تغذیه ارکان اصلی بروز این تفاوت هستند.

برای پیشگیری از شیوع بیشتر این مشکلات، مراکز علمی و آموزشی، نهادهای دولتی و دستاندرکاران سلامت توصیه خاصی به تغذیه در دوران خردسالی دارند.

نگاه علم تغذیه و پزشکی

از نگاه علم تغذیه و پزشکی، داشتن رژیم غذایی “متعادل و متنوع” در تمام سنین یک اصل علمی مهم بوده است. و تضمین کننده سلامت به حساب می آید. منظور از “تنوع”، استفاده از گروه های مختلف مواد غذایی (از غلات و حبوبات گرفته، تا میوه جات، سبزیجات، خشکبار، لبنیات و مواد گوشتی) است. و منظور از “تعادل”، مصرف همه مواد فوق بدون زیاده روی در یکی و کم خوری از دیگری است. به زبان ساده تر، هریک از گروه های غذایی فوق، حاوی ریزمغذی ها و درشت مغذی های مهمی هستند. که کم خوری بعضی از آنها، منجر به کمبود آن مواد در بدن، و زیاده روی در خوردن گروهی دیگر، منجر به انباشت ناخواسته بعضی دیگر از مواد غذایی می گردد.

اما چرا بعضی بزرگسالان از بعضی گروه های غذایی پرهیز می کنند. یا گاهاً در خوردن بعضی گروه های غذایی دیگر افراط می کنند. در پاسخ به این سؤال باید گفت عوامل متعددی نقش دارند. که یکی از مهم ترین آنها، ایجاد عادت غذایی نامناسب در کودکی است. به عبارت دیگر، تغذیه در سال های اول زندگی، نقشی کلیدی در تضمین سلامت غذایی در بزرگسالی دارد.

در دو پژوهش بزرگ در دو کشور ایالات متحده و استرالیا، نشان داده شده است. که بسیاری از بزرگسالان گروه کوچکی از مواد غذایی را در رژیم غذایی خود دارند. مثلا در امریکا، مصرف گوشت قرمز گاو و خوک، سیب زمینی، نوشابه های گازدار شیرین بیش از سایر مواد غذایی مصرف می شوند. پاستا و غلات صبحانه  در رده های بعدی قرار می گیرند. از خانواده میوه جات و سبزیجات، گوجه فرنگی در رأس قرار می گیرد. ولی مصرف کلی میوه جات و سبزیجات در رژیم های غذایی آنها بسیار ناچیز است.

اما چرا؟

محققان و پژوهشگران علم تغذیه معتقدند که اصولاً پذیرش بعضی طعم ها و مزه ها برای انسان ساده تر است. به عنوان مثال بشر ذاتاً علاقه بیشتری به طعم های شیرین و شور دارد. و یا در یک بررسی علمی جالب که در سال 2016 در مجله معتبر علمی لنست منتشر شده است. نشان داده شده که ترکیب نصف چربی نصف شیرینی به شدت برای بشر جذاب و حتی اعتیادآور است. به عنوان مثال شکلات ها یا شیرینی جاتی که در تهیه آنها از نسبت یک به یک استفاده شده بیشترین اقبال را در جمعیت های مورد مطالعه داشته اند. و حتی در این افراد، متاسفانه قسمت های مرتبط با اعتیاد غذایی را تحریک می کند. بنابراین جای تعجب نخواهد بود اگر مواد غذایی فریبنده (و نه لزوماً سالم) بتوانند جای مواد غذایی دیگر را بگیرند.

برای مقابله با این مسأله، یکی از بهترین کارها، آشنا کردن خردسالان با انواع گوناگونی از مواد غذایی مختلف است. به عبارت دیگر، باید با ارائه مواد غذایی مختلف از جمله سبزی جات، میوه جات یا حبوبات، چشم، بینی و زبان کودک را با این قبیل غذاهای مفید آشنا کرد. مطالعات علمی گویای این نکته است. که در خردسالی که بخش های مهمی از بینایی، بویایی و چشایی در مغز کودک در حال شکل گیری می باشد. جهت دادن به آنها برای سال های بعد نیز به مراتب ساده تر و از سوی دیگر، ماندگارتر خواهد بود.

نگاه عصب شناسی

از نگاه علم عصب شناسی، اگر در سال های اول زندگی، تجربه خوشایندی از مصرف مواد غذایی نظیر سبزی جات، میوه جات، حبوبات یا خشکبار اتفاق بیفتد. اتصال محکم و مهمی بین پایانه های عصبی (یا همان سیناپس ها) در مغز اتفاق میفتد. که در تمام طول عمر آن شخص باقی خواهد ماند. به زبانی دیگر، اگر چشم، بینی یا زبان کودک را با زیبایی رنگ های نارنگی، سیب و گلابی، بوی خوش ریحان و جعفری، یا طعم دلچسب عدس آشنا کنیم. تجربه ای در مغز شکل می گیرد. که این خاطره را برای سال های دور با خود حفظ خواهد کرد. حافظه ای ارزشمند که می تواند در مقابل وسوسه غذاهایی با ارزش کمتر غذایی مقاومت کند.

به طور خلاصه، سال های اول زندگی، فرصت طلائی و تکرارناشدنی را برای والدین فراهم می آورد. تا جنبه های مختلف سلامت کودک خود را جهت دهند. یکی از جنبه های سلامت، تغذیه است. که در این زمینه والدین می توانند با انتخاب مواد غذایی سالمتر و متنوع تر، شانس بهره مندی از حافظه چشایی و بویایی فراگیرتر و در نتیجه سالمتری را برای آینده کودک خود رقم بزنند.

دکتر علی نظری – متخصص تغذیه نوزادان و کودکان

شکل دادن به حافظه چشایی و بویایی خردسال

مجله سلامت

پیج اینستاگرام سلامت مادران